روش درمانی تارگت تراپی که با نام درمان هدفمند نیز شناخته می‌شود، از روش‌های جدید درمانی است که در از بین بردن و نابودی انواع سلول‌های سرطانی کاربرد دارد. همانطور که از نام این روش پیداست، می‌توان از داروهای آن برای حمله به اهداف خاصی مانند گیرنده‌ها یا پروتئین‌های سلول‌های سرطانی استفاده کرد. در واقع، در این روش از درمان سرطان، به فرد بیمار داروهای بخصوصی داده می‌شود که در سطح آنها مارکرها یا نشانه‌های مشخصی قرار گرفته‌اند و تعیین‌کننده فعالیت و عملکرد سلول‌های غیرطبیعی و یا همان سلول‌های سرطانی در بدن فرد بیمار می‌باشند. این روش درمانی به واسطه حمله به مشخصه‌های ژنتیکی سلول که باعث رشد و تقسیم آن می‌شوند، با هدف کند کردن رشد تومور سرطانی و یا متوقف کردن آن انجام می‌شود.علاوه بر آن، داروهای تارگت‌تراپی در برخی موارد می‌تواند به سایر روش‌های درمانی سرطان مانند شیمی درمانی نیز، کمک کند.
روش شیمی درمانی در درمان سرطان آن دسته از سلول‌هایی را مورد هدف قرار می‌دهد که در حال رشد سریع در سرتاسر بدن فرد بیمار هستند و در این صورت ممکن است با استفاده از این روش، برخی از سلول‌های غیرسرطانی نیز مورد هدف و تحت‌تاثیر قرار بگیرند؛ اما درمان تارگت‌تراپی به طور مستقیم آن دسته از مشخصه‌های خاصی از سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار می‌دهد که به‌واسطه آزمایشات پیشرفته مانند ژنومیک و سایر تست‌های آزمایشگاهی و حتی توسط فرآیندهای تشخیصی شناسایی شده‌اند و در واقع همان سلول‌های سرطانی هستند. در این صورت، این سلول‌ها توسط این درمان مورد هدف قرار می‌گیرند و تحت‌تاثیر داروهایی که در این درمان تجویز می‌شود، فرآیند رشد سلول‌های سرطانی غیرقابل کنترل شده و تقسیمات مکرر سلولی نیز در آنها مهار می‌شود؛ در نهایت از این طریق سلول‌های از کار افتاده از بین خواهند رفت.
یکی از عوارض آزاردهنده استفاده از سایر روش‌های درمانی سرطان، که تقریبا تمام افراد سرطانی را درگیر می‌کند، اختلال در سایر بافت‌های سالم بدن از جمله، فولیکول‌های مو، سلول‌های معده، پوست و… است؛ که خوشبختانه در روش تارگت تراپی این عوارض بسیار کمتر بروز پیدا می‌کند و چنین ریسک‌هایی پس از اتمام درمان تارگت‌تراپی همراه بیمار نخواهند ماند. به‌همین دلیل است که روش درمانی تارگت‌تراپی در درمان سرطان نسبت به سایر روش‌های درمانی تقریبا موفق‌تر عمل کرده است و غالبا خطر و ریسک بافتی کمتری پس از اتمام مراحل درمانی دارد.
در این مقاله شما به‌طور کامل با انواع درمان تارگت تراپی ، نحوه عملکرد، عوارض جانبی، اقدامات قبل و بعد انجام درمان و چگونگی مقابله این درمان با بیماری سرطان آشنا می‌شوید.
انواع مختلف درمان تارگت تراپی
درمان تارگت تراپی در چندین نوع مختلف انجام می‌شود. بهترین نوع تارگت تراپی در بیماران توسط پزشک معالج آنها انجام می شود. که رایج‌ترین انواع این روش‌ها، عبارتند از:
آنتی‌بادی‌های مونوکلونال
این آنتی‌بادی‌ها نوعی استراتژی درمانی هستند که با هدف حمله به ویژگی‌های خاص موجود در سلول‌های سرطانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و از مولکول‌های مهندسی شده، تشکیل شده‌اند. ممکن است از این آنتی‌بادی‌ها به صورت جداگانه و به‌تنهایی با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی یا حتی به‌عنوان حامل سایر مواد برای اهداف درمانی یا تشخیص استفاده شود. به‌عنوان مثال، می‌توان مواد و داروهای مربوط به روش شیمی درمانی یا حتی مواد رادیواکتیو را به آنتی‌بادی‌های مونوکلونال متصل کرد تا در نهایت این آنتی‌بادی‌ها این مواد را مستقیما به سلول‌های سرطانی برسانند. برخی درمان‌های جزئی‌تر و خاص‌تر روش تارگت‌تراپی مانند استفاده از داروهای مولکولی کوچک و درمان ایمونوتراپی ممکن است در گروه آنتی بادی‌های مونوکلونل قرار بگیرند و از این طریق به سلول‌های سرطانی برسند.
داروهای مولکولی کوچک
آن دسته از مولکول‌هایی توسط این داروها مورد هدف قرار می‌گیرند که وزن مولکولی کمی دارند؛ در این‌صورت به دلیل اندازه بسیار کوچک این مولکول‌ها، بهتر می‌توانند به سلول‌ها نفوذ کرده و هدف مورد نظر خود، که همان مولکول‌ها و سلول‌های سرطانی هستند را، پیدا کنند. به‌عنوان مثال، برخی از مهارکننده‌های EGFR، مهارکننده‌های آنژیوژنز و حتی القاکننده‌های آپوپتوز نمونه‌هایی از داروهای مولکولی کوچک محسوب می‌شوند.
ایمونوتراپی
این روش از درمان تارگت تراپی، مجموعه وسیعی از درمان‌ها را شامل می‌شود که برای تشخیص بهتر و حمله به سلول‌های سرطانی طراحی می‌شوند و هدفشان بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن برای تشخیص دقیق‌تر است. تعدادی از درمان‌های ایمونوتراپی نیز هستند که ارتباط بین گیرنده‌های خاص روی سلول‌های سرطانی یا سلول‌های ایمنی را مورد هدف قرار می‌دهند. از جمله داروهای ایمونوتراپی می‌توان به داروهای مهارکننده چک پوینت اشاره کرد.
هورمون درمانی
شاید جالب باشد بدانید که تعدادی از انواع سرطان‌ها هستند که برای رشد به هورمون نیاز دارند. در این‌صورت، روش‌های هورمون درمانی در درمان تارگت‌تراپی، هورمونی خاص که غالبا استروژن هست را مورد هدف قرار داده و مقدار این هورمون و تولید هورمون‌های جدید در بدن را کاهش می‌دهند و حتی از تغذیه سلول‌های سرطانی نیز جلوگیری می‌کنند.
نحوه عملکرد تارگت تراپی
در نتیجه، می‌توان گفت درمان تارگت تراپی با استفاده از روش‌های زیر با بیماری سرطان مقابله کرده و آن را درمان می‌کند:
سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و از این طریق سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد.
یکی از دلایل رشد سلول‌های سرطانی پنهان شدن این سلول‌ها از سیستم ایمنی بدن است. برای این منظور، برخی از روش‌های تارگت تراپی می‌توانند باعث مشخص شدن سلول‌های سرطانی شده و از این طریق، یافتن و از بین‌بردن این سلول‌ها برای سیستم ایمنی بدن راحت‌تر می‌شود. برخی دیگر از روش‌های درمان تارگت تراپی نیز سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند تا در برابر بیماری سرطان بهتر عمل کرده و بتواند با سلول‌های سرطانی مقابله کند.
رشد سلول‌های سرطانی را متوقف می‌کند.
معمولا سیستم‌های سالم بدن تقسیم شده و سلول‌های جدید ایجاد می‌کنند. سلول‌های جدید زمانی ایجاد می‌شوند که برای این کار یک سیگنال قوی دریافت کنند. این سیگنال‌ها به پروتئین‌هایی که در سطح سلول قرار دارد، متصل شده و از این طریق اجازه تقسیم را به سلول می‌دهند. این فرآیند در نهایت باعث می‌شود که سلول‌های جدید تنها در صورتی‌که بدن به آنها نیاز داشته باشد، ایجاد شوند. در این میان، برخی سلول‌های سرطانی هستند که در پروتئین‌های سطح خود تغییراتی دارند و چه در صورت وجود سیگنال و چه در صورت عدم وجود آن، اجازه تقسیم سلول را می‌دهند. برخی از روش‌های درمان تارگت‌تراپی با تداخل در کار این پروتئین‌ها مانع از تقسیم سلول‌های سرطانی می‌شوند و همین امر در کاهش رشد کنترل نشده سرطان بسیار موثر است.
سیگنال‌هایی که در تشکیل عروق خونی موثر هستند را متوقف می‌کنند.
تومورها برای اینکه بیش از اندازه مشخص خود رشد کنند، نیاز به تشکیل رگ‌های خونی جدید دارند که در فرآیند رگ‌زایی این رگ‌های خونی در پاسخ به سیگنال‌های تومور ایجاد می‌شوند. برخی از روش‌های تارگت‌تراپی هستند که با هدف تداخل در این سیگنال‌ها طراحی شده‌اند تا بتوانند از تشکیل منبع خون جلوگیری کنند. این روش‌ها که با نام بازدارنده‌های آنژیوژنز شناخته می‌شوند، با جلوگیری از تشکیل منبع خون باعث کوچک ماندن تومورها می‌شوند. حتی اگر توموری از قبل منبع خونی داشته باشد، با استفاده از این روش درمانی تارگت‌تراپی، رگ‌های خونی‌اش از بین می‌رود و در نهایت باعث کوچک‌تر شدن تومور می‌شود.
موادی که کشنده سلول هستند را به سلول‌های سرطانی می‌رساند.
همانطور که در بالاتر نیز گفته شد، برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال با داروهای شیمی درمانی، پرتو درمانی و سموم ترکیب می‌شوند. زمانی‌که این آنتی‌بادی‌ها در سطح سلول‌های سرطانی به اهداف موردنظر خود متصل می‌شوند، سلول‌ها این سموم و مواد کشنده را گرفته و در نهایت می‌میرند. در این روش، سلول‌هایی که مورد هدف قرار نگرفته‌اند، صدمه‌ای نمی‌بینند.
باعث مرگ سلول‌های سرطانی می‌شوند.
در بدن انسان، زمانی که سلول‌های سالم آسیب می‌بینند دیگری نیازی به آنها وجود ندارد و به‌همین دلیل به‌طور منظم می‌میرند. اما سلول‌های سرطانی می‌توانند از این روند مرگ جلوگیری کنند. در این‌صورت استفاده از برخی روش‌های تارگت تراپی می‌تواند باعث مرگ سلولی این سلول‌های سرطانی شود.
سرطان‌هایی که برای رشد نیاز به هورمون دارند، کاملا گرسنه می‌مانند.
برخی از سرطان‌ها هستند که برای رشد به هورمون‌های خاصی نیاز دارند؛ مانند سرطان پستان و یا سرطان پروستات. درمان تارگت تراپی برای این موضوع می‌تواند از طریق دو روش تاثیرگذار باشد. برخی از روش‌های تارگت‌تراپی از ایجاد این هورمون‌های خاص در بدن جلوگیری کرده و برخی دیگر از آنها نیز، از تاثیر این هورمون‌های خاص روی سلول‌های بدن فرد، از جمله سلول‌های سرطانی، جلوگیری می‌کنند.
نحوه انجام درمان تارگت تراپی
چگونگی و نحوه انجام درمان تارگت تراپی و مصرف داروهای آن به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم‌ترین این عوامل، ملاحظات بالینی و ترجیحات شخصی هستند. به همین دلیل است که فرد بیمار می‌تواند درمان تارگت‌تراپی را در بیمارستان، مطب پزشک، کلینیک تخصصی و یا حتی در منزل خود انجام دهد. معمولا داروهای درمان تارگت‌تراپی به شیوه‌های زیر توسط پزشک متخصص فرد تجویز می‌شوند:
- به صورت کپسول، قرص و یا شربت که بیمار می‌تواند طبق ساعات مشخص این داروها را در منزل خود مصرف کند.
- به وسیله سوزن سرنگ که با استفاده از آن داروی مورد نظر به ورید، عضله یا زیر پوست تزریق می‌شود.
- تزریق دارو داخل ورید به صورت قطره‌ای که معمولا چندین ساعت زمان می‌برد.
از طرفی، غالبا آن دسته از بیمارانی که به تزریق مکرر نیاز دارند، یک کانتر دریافت می‌کنند تا داروهای درمانی با کارایی و عملکرد بیشتر و درد کمتر تجویز شوند. در واقع، نحوه تجویز و استفاده از داروهای تارگت‌تراپی به عوامل متفاوتی بستگی داشته و به نوع داروی تجویز شده نیز مربوط است؛ به‌عنوان مثال، داروهایی که مولکول کوچک دارند غالبا به صورت کپسول و یا قرص تجویز می‌شوند. آنتی‌بادی‌های مونوکلونال و همچنین داروهای ایمونوتراپی نیز غالبا از طریق تزریق تجویز می‌شوند.
غالب داروهایی که در درمان تارگت‌تراپی مورد استفاده قرار می‌گیرند، قدرتمند هستند و در برخی موارد ممکن است برای پرستار و یا اعضای خانواده‌ای که فرد بیمار با آنها در تماس است، عوارض و مشکلات جانبی ایجاد کنند. در این‌صورت، معمولا توصیه می‌شود در صورتی‌که می‌خواهید درمان تارگت‌تراپی را در منزل خود دریافت کنید، آگاهی و اطلاعات خود را در رابطه با این درمان و شرایط مربوط به آن افزایش دهید. ذکر این نکته نیز ضروری است که ممکن است هزینه برخی از داروهایی که فرد بیمار در منزل مصرف می‌کند، از نمونه مشابه تزریقی آن دارو، بیشتر باشد. علاوه‌بر آن، توجه داشته باشید که داروهای درمان تارگت‌تراپی ممکن است در ترکیب با سایر درمان‌های سرطان مانند شیمی درمانی، جراحی و یا پرتودرمانی تجویز و استفاده شود.
عوارض جانبی درمان تارگت‌تراپی
استفاده از روش‌های تارگت‌تراپی و درمان سلول‌های سرطانی با استفاده از این روش، غالبا فرآیندی در نظر گرفته می‌شود که عوارض جانبی کمتری را در مقایسه با سایر روش‌های درمان سرطان ایجاد می‌کند. اما در هر صورت این درمان بدون عارضه نخواهد بود و ممکن است برخی از داروهای درمانی این روش روی عملکرد سلول‌ها تاثیرگذار باشد و باعث ایجاد عوارض جانبی شود.
یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی برخی روش‌های تارگت‌تراپی، عارضه‌ها و مشکلات پوستی است؛ که این مشکلات عبارتند از: جوش، خشک شدن پوست، حساسیت به نور، التهاب نوک انگشت، خارش و قرمز شدن پوست.
سایر عوارض جانبی روش‌های تارگت‌تراپی که ممکن است برای برخی افراد ایجاد شوند نیز، در موارد زیر خلاصه می‌شوند:
- خونریزی
- فشار خون بالا
- شرایط خودایمنی
- خستگی
- زخم‌های دهانی
- مشکلات گوارشی
برخی از عوارض جانبی تارگت‌تراپی معمولا بلافاصله پس از پایان دوره درمانی برطرف می‌شوند. سایر عوارض جانبی نیز ممکن است تا هفته‌ها پس از انجام درمان طول بکشد. معمولا توصیه می‌شود در رابطه با بهبود و یا تشدید عوارض جانبی روش‌های تارگت‌تراپی و اینکه کدام‌یک از عوارض جانبی و چگونه فرد بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد، با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
نکات و مراقبت‌های قبل و بعد از انجام درمان تارگت‌تراپی
در روش‌های تارگت‌تراپی چندین نوع داروی مختلف وجود دارد که برای درمان انواع سرطان طراحی شده‌اند و غالبا هر روش درمانی تارگت‌تراپی متناسب با نوع خاص سرطان و اهداف درمانی بیمار است. علاوه‌بر آن، هر یک از داروهایی که برای این درمان تجویز می‌شود، دوزهای مختلفی دارند و به‌همین دلیل ممکن است عوارض جانبی متفاوتی را نیز ایجاد کنند. در واقع، فرد بیمار باید بسته به نوع داروی تجویز شده و سلامت کلی خود، از درمان تارگت‌تراپی انتظار داشته باشد که ترکیبی بودن این درمان با سایر درمان‌ها مانند پرتو درمانی یا جراحی نیز می‌تواند روی این انتظار بسیار تاثیرگذار باشد.
در صورتی‌که می‌خواهید از روش‌های تارگت‌تراپی استفاده کنید و تصمیم دارید داروهای این درمان را در منزل خود مصرف کنید، توصیه می‌شود در رابطه با پروتکل‌های ایمنی برای استفاده از این داروها و اطلاعات کامل در رابطه با آنها با پزشک متخصص خود صحبت کنید. اما در صورتی‌که در درمان تارگت‌تراپی گزینه‌های تزریقی را ترجیح می‌دهید، پزشک متخصص، زمان و مکان مراجعه برای هر تزریق و طول مدت زمان درمان را به شما اطلاع می‌دهد.
برخی از درمان‌های تارگت‌تراپی از جمله مهارکننده‌های چک پوینت، لازم است از طریق تزریق انجام شوند که این عمل ممکن است چندین ساعت طول بکشد و فرد بیمار مجبور باشد چندین ساعت در بیمارستان، کلینیک و یا مطب پزشک بماند. بنابراین قبل از انجام این درمان‌های تارگت‌تراپی، توصیه می‌شود:
- لباس راحتی بپوشید و از لباس‌های گشاد استفاده کنید تا بتوانید به کانتر دسترسی داشته باشید. می‌توانید برای راحتی بیشتر همراه خود بالشت یا پتو نیز داشته باشید.
- یک دوست و یا یکی از اعضای خانواده‌تان را با خود به‌عنوان همراه ببرید.
- می‌توانید وسایل سرگرم‌کننده مانند گوشی موبایل، تب‌لت و یا حتی یک کتاب به همراه داشته باشید.
- در صورت تمایل سعی‌کنید میان وعده برای خودتان بردارید تا احساس ضعف نکنید.
مراقبت‌های بعد از انجام درمان‌های تارگت‌تراپی نیز عبارتند از:
- در صورتی‌که نگران بروز هرگونه عارضه جانبی هستید، علاوه‌بر یک فرد به عنوان همراه، سعی کنید با تیم پزشکی خود نیز تماس بگیرید.
- هنگام مصرف داروهای درمانی تارگت‌تراپی از رژیم‌های غذایی سالم استفاده کرده و مایعات زیاد مصرف کنید.
نتیجه‌گیری
یکی از روش‌های موثر در درمان انواع سرطان تارگت‌تراپی است که معمولا عوارض جانبی کمی را ایجاد می‌کند و ممکن است همراه با سایر روش‌های درمانی سرطان مانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، رادیوتراپی و یا… انجام شود. در این مقاله انواع مختلف روش‌های تارگت‌تراپی را مطالعه کرده و در رابطه با نحوه انجام و عملکرد این درمان نیز اطلاعاتی کسب کردید. چگونگی انجام درمان تارگت‌تراپی چه به صورت تزریق باشد و چه فرد خوردن دارو و شربت را انتخاب کند، به عوامل مختلفی بستگی دارد که در این مطلب به این عوامل اشاره شد. در هر صورت، توصیه می‌شود با پزشک متخصص خود در رابطه با انجام درمان تارگت‌تراپی مشورت کرده و در صورت تشخیص پزشک، برای پیگیری درمان سرطان خود از طریق این روش اقدام کنید.